- ขงเบ้งก็รู้เช่นเดียวกับที่ซุยเป๋งรู้ว่า ราชวงศ์ฮั่นนั้นสิ้นแล้ว หากจะฝืนชะตาฟ้านั้นลำบาก
- ขงเบ้งก็รู้เช่นเดียวกับที่สุมาเต็กโชรู้ว่า หากตนไปทำราชการกับเล่าปี่ ตนต้องรากเลือดตายแน่ๆ
แต่สุดท้ายขงเบ้งก็ใจอ่อนยอมมาทำราชการกับเล่าปี่ ขงเบ้งคิดว่าสติปัญญาของตน คงอาจจะช่วยแก้ไขได้
ก่อนที่ขงเบ้งจะจากบ้าน ขงเบ้งได้บอกกับน้องตัวเองว่า ให้ดูแลสวนไร่นาให้ดี หากการณ์ใหญ่สำเร็จเราก็จะกลับมาทำไร่นาเช่นเดิม นี่เป็นคำพูดที่สื่อให้เห็นว่า ขงเบ้งนั้นมิได้ต้องการเป็นใหญ่แต่อย่างใด แต่ต้องการชีวิตที่สงบสุขในบั้นปลายเท่านั้นเอง
ขงเบ้งช่วยเหลือเล่าปี่จากเชื้อพระวงศ์ปลายแถว จนได้ขึ้นบัลลังก์มังกรได้ เมื่อครั้นกวนอูตาย เล่าปี่ยกทัพไปบุกซุนกวนเพื่อล้างแค้น ขงเบ้งได้บอกกับเล่าปี่ว่า ศรัตรูแผ่นดินมิใช่ซุนกวนแต่หากเป็นโจโฉ ขงเบ้งไม่เห็นด้วยจึงไม่เดินทางไปกับเล่าปี่ ตอนนี้แสดงให้เห็นว่า ขงเบ้งไม่ได้ทำเพื่อเล่าปี่
ภายหลังที่เล่าปี่ตาย เล่าปี่บอกให้ขงเบ้งยึดอำนาจหาอาเต้าไม่ได้อยู่ในศิลธรรม ขงเบ้งโขกหัวจนหัวแตกและรับปากว่าจะไม่ทำเช่นนั้น ในตอนนั้นเองเล่าปี่ก็ได้ฝากให้จูล่งช่วยดูแลอาเต้า ราวกับว่า สั่งให้ขงเบ้งยึดอำนาจ แต่สั่งให้จูล่งช่วยอาเต้า เอ๊ะ? ยังไง? เป็นข้อวิพากวิจารณ์เป็นอย่างมาก
นั่งไม่ใช่ประเด็นครับ หลังจูล่งตาย ขงเบ้งสามารถยึดอำนาจได้ แต่ขงเบ้งไม่ทำ ขงเบ้งอยู่กับคนโง่เง่า ไม่ใส่ใจราชการ มั่วสุรานารี อย่างเล่าเสี้ยน ขงเบ้งก็ทนได้จนถึงวันตายของตน ขงเบ้งไม่ทำรัฐประหาร แสดงว่าขงเบ้งจงรักภักดีต่อราชวงศ์ฮั่นปานใด
ตลอดการทำงานของขงเบ้ง ขงเบ้งไม่เคยทำเพื่อตัวเอง ทำเข้งมีตำแหน่งสูงส่ง แต่กลับไม่ได้วางทางอำนาจไว้ให้ลูกๆหลานๆของตน ก่อนขงเบ้งจะตาย ขงเบ้งกลัวว่าอุ๋ยเอี๋ยนจะขบถ จึงได้วางแผนฆ่าอุ๋ยเอี๋ยน นี่ก็เป็นอีกหนึ่งของความจงรักภักรดี
เมื่อขงเบ้งไกล้ตาย ขงเบ้งได้สั่งเสียแก่เล่าเสี้ยน จงประพฤตตัวดี อยู่ในสัตย์ อย่าฟังคนพาล ขงเบ้งยังบอกว่าลูกกับเมียของตนมีที่นาพอทำกินเลี้ยงชีพ ให้นำทรัพย์สมบัติของคนทั้งหมด ยกให้ท้องพระคลัง แจกจ่ายแก่เหล่าทหารที่เสียสละรับใช้ชาติ
จะเห็นได้ว่าขงเบ้งไม่ใช่เป็นคนมักใหญ่ใฝ่สูง ไม่ต้องการเงินและอำนาจ ขงเบ้งทำงานหนักจนตาย หลังขงเบ้งตาย เตงงาย จงโฮย บุกตีจ๊กก๊ก ขงเบ้งได้ไปเข้าฝันจงโฮยว่า บัดนี้ราชวงศ์ฮั่นสิ้นแล้ว ท่านอย่าได้ทำร้ายประชาชน ขงเบ้งทำงานจนตาย ตายแล้วยังวางแผน ตายแล้วยังเป็นวิญญาณมาบอก จะเห็นได้ว่าขงเบ้งรักชาติรักแผ่นดินไม่แพ้กับจิวยี่เลยก็ว่าได้
หลอกว้านได้พรรณาเรื่องขงเบ้งตอนไกล้ตายเพื่อให้แสดงให้ขุนนางที่เป็นแบบอย่างของความซื่อสัตย์ ความรักชาติบ้านเมือง จึงเป็นบทสรุปที่ลงตัวสำหรับตัวละครขงเบ้ง
